Podpisanie umowy – 11.04.2017

W dniu  11 kwietnia 2017 roku w Warszawie w Ministerstwie Kultury i  Dziedzictwa Narodowego miało miejsce uroczyste podpisanie umowy na realizację projektu „Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja cennych zasobów bibliotecznych”. Projekt otrzymał dofinansowanie w ramach działania 8.1. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020.

Bibliotekę Raczyńskich reprezentowała Dyrektor Anna Gruszecka oraz Główna Księgowa Małgorzata Bieganowska, Ministerstwo natomiast Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Jarosław Sellin.

Projekt „Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja i digitalizacja cennych zbiorów bibliotecznych” dotyczy modernizacji historycznego gmachu Biblioteki Raczyńskich, który ma powrócić do spełniania swej pierwotnej, bibliotecznej funkcji. W pomieszczeniach na I piętrze mają ponownie pojawić się książki, a w zmodernizowanych wnętrzach znajdą się też przestrzenie do prowadzenia działań artystycznych i edukacyjnych. Gmach ma także być dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Poza modernizacją gmachu, przewidziano również konserwację cennych zbiorów bibliotecznych.
Do konserwacji, a następnie digitalizacji wytypowano m.in. najcenniejsze i jednocześnie najbardziej zagrożone postępującą destrukcją atlasy od XVI do XIX wieku ze zbiorów kartograficznych Biblioteki Raczyńskich. Wśród nich znalazł się pierwszy nowożytny atlas świata Theatrum orbis terrarum flamandzkiego kartografa i geografa Abrahama Orteliusa, zawierający zestaw map pogrupowanych regionami (wyd. Antwerpia 1595). Konserwacji będzie także poddany najcenniejszy w zbiorach Biblioteki Raczyńskich monumentalny, dziesięciotomowy atlas – Novus atlas absolutissimus (wyd. Amsterdam 1647-1658); zawierający ponad 500 ręcznie kolorowanych map przedstawiających cały znany ówcześnie świat, który jest unikatem w skali krajowej.

Umowy na konserwację atlasów

Projekt „Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja i digitalizacja cennych zbiorów bibliotecznych” dotyczy nie tylko modernizacji historycznego gmachu Biblioteki Raczyńskich, ale przewiduje również konserwację cennych zbiorów bibliotecznych. Do konserwacji, a następnie digitalizacji wytypowano m.in. najcenniejsze i jednocześnie najbardziej zagrożone postępującą destrukcją atlasy od XVI do XIX wieku ze zbiorów kartograficznych Biblioteki Raczyńskich. Wśród nich znalazł się pierwszy nowożytny atlas świata Theatrum orbis terrarum flamandzkiego kartografa i geografa Abrahama Orteliusa, zawierający zestaw map pogrupowanych regionami (wyd. Antwerpia 1595). Konserwacji będzie także poddany najcenniejszy w zbiorach Biblioteki Raczyńskich monumentalny, dziesięciotomowy atlas – Novus atlas absolutissimus (wyd. Amsterdam 1647-1658); zawierający ponad 500 ręcznie kolorowanych map przedstawiających cały znany ówcześnie świat, stanowi unikat w skali krajowej. W związku z tym podpisano umowy na wykonanie prac konserwatorskich zabytkowych obiektów ze zbiorów bibliotecznych.  Do wykonania zadania zostały wybrane trzy firmy oraz konsorcjum dwóch firm posiadające bogate doświadczenie w zakresie konserwacji zabytkowych obiektów na papierze oraz doświadczenie w konserwacji zbiorów specjalnych:

1. W dniu 6 lutego 2018 roku została podpisana umowa z firmą: Iwona Kotala-Skiba Konserwacja zabytków z papieru i skóry na wykonanie prac konserwatorskich obiektów:

• Atlas: Amstelaedami [ok. 1750] Reinerum et Josuam Ottens (Sygn.A IV 62)
• Zbiór planów bitew oraz miast, pochodzących z atlasów M. Seuttera i J.B. Homanna, ok. 1750] (Sygn.A IV 114)

2. W dniu 9 lutego 2018 roku została podpisana umowa z firmą Gorek Restauro sp. z o.o. sp. komandytowa na wykonanie prac konserwatorskich obiektów:

• Variae tabulae geographicae in quibus loca in orbe bello…,Hagae [1709] (Sygn. A IV 115)
• Nieuve en beknopte hand-atlas…, Amsterdam [ok. 1769] (Sygn. A IV 94)

3. W dniu 5 czerwca 2018 roku została podpisana umowa z konsorcjum firm w składzie: Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa Ars Veta Dariusz Subocz oraz Pracowania Konserwacji Zabytków Monika Rudy – Sikora na wykonanie prac konserwatorskich obiektów:

• Theatrum orbis terrarium, A. Ortelius, Antverpiae 1595 (Sygn. A IV 56)
• Novus Atlas das ist Weltbeschreibung…durch Guil. und Johannem  Blaeu, Vol. I, Amstelodami 1641-1648 (Sygn. A IV 111/1)
• Novus Atlas das ist Weltbeschreibung…durch Guil. und Johannem  Blaeu, Vol. IV, Amstelodami 1641-1648 (Sygn. A IV 111/4)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. I, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/1)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. II, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/2)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. III, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/3)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. IV, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/4)
• Novus atlas absolutissimus,J.Janssonius, Vol. V, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/5)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. VI, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/6)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. VII, Amstelodami 1647-1658 (Sygn. A IV 71/7)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. VIII, Amstelodami 1647-1658 (Sygn.A IV 71/8)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. IX, Amstelodami 1647-1658 (Sygn.A IV 71/9)
• Novus atlas absolutissimus, J.Janssonius, Vol. XI, Amstelodami 1647-1658 (Sygn.A IV 71/11)
• Atlas – Wolumen składający się z dwóch współoprawnych dzieł:
  A) Harmonia macrocosmica seu Atlas universalis…, Amstelodami 1661 (Sygn. A IV 63)
  B) Joannis Janssonii novus atlas…, Amstelodami 1646 (Sygn. A IV 64)
• Atlas mathematico-historice delineates, [Amstelodami 1706] (Sygn. A IV 66)
• Atlas: Mapy różnych autorów Nȕrnberg 1794-1807 Adam Gottlieb Schneider und Weigel (Sygn. A IV 182)

4. W dniu 16 sierpnia 2018 roku została podpisana umowa z firmą Versum Anna Szlasa- Byczek na wykonanie prac konserwatorskich obiektów:

• Kleiner Atlas scholasticus von achtzehn Karten… ediret durch J.B.Homann…, Norimbergae [1759] (Atlas sztuczny zawiera inne mapy Homanna, Seuttera, Schenka, Ottensa, Valka), (Sygn. A IV 167)
• Atlas geographicus omnes orbis terrarum regions…, Berolini 1753 (Sygn. A IV 74)
• Atlas géographique et d’histoire…par…Buy de Mornas. T.1, Paris 1761 (Sygn. A IV 187)

Umowa na nadzór

W dniu 28 czerwca 2018 roku podpisana została umowa na pełnienie obowiązków Inwestora Zastępczego przy realizacji inwestycji pn. „Przebudowa wnętrza historycznego (starego) budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu”, współfinansowanego w ramach projektu: „Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja cennych zasobów bibliotecznych”. Bibliotekę Raczyńskich reprezentowała Dyrektor Anna Gruszecka, natomiast firmę SWECO Consulting sp. z o.o., która wygrała przetarg, reprezentował jej pełnomocnik Narcyz Stefańczyk.

 

W czwartek 25 lipca 2019 r. do Biblioteki wróciło po konserwacji pięć atlasów

Do konserwacji, a następnie digitalizacji wytypowano m.in. najcenniejsze i jednocześnie najbardziej zagrożone postępującą destrukcją atlasy od XVI do XIX wieku ze zbiorów kartograficznych Biblioteki Raczyńskich. Prace prowadzone są na bieżąco, obecnie z konserwacji wróciło już kolejnych pięć wydawnictw, między innymi pierwszy nowożytny atlas świata wydawany od 1570 roku, który zawiera pierwszą dokładną mapę Polski Wacława Grodeckiego. Wszystkie oddane do konserwacji atlasy są bogato ilustrowane, jak na przykład pochodzący z początku XVIII wieku z ręcznie kolorowanymi mapami i dekoracyjnymi planami miast, twierdz oraz bitew.

1. Theatrum orbis terrarum. A. Ortelius, Antverpiae 1595 off. Plantiniana

Pierwszy nowożytny atlas świata, zawierający zestaw map pogrupowanych regionami. Wydawany od 1570 r. przez flamandzkiego kartografa i geografa Abrahama Orteliusa (1527-1598). Kolejne wydania atlasu były wzbogacane o aktualizowane i poprawiane mapy, stanowiąc zbiór najlepszych ówczesnych map poszczególnych krajów. Szczególnie dla nas cenna jest mapa Polski Wacława Grodeckiego (1535-1591), w chwili wydania traktowana w kraju i za granicą jako pierwsza dokładna mapa Rzeczpospolitej. Do atlasu dołączony jest suplement czyli tzw. parergon, zawierający mapy historyczne świata starożytnego. Atlas pochodzi z dawnego zasobu Biblioteki Raczyńskich (XIX w.).

2. (A) Harmonia macrocosmica seu Atlas universalis… Studio et labore Andreae Cellarii… Amstelodami 1661 apud Joannem Janssonium;

3. (B) Joannis Janssonii novus atlas sive Theatrum orbis terrarum…,Amstelodami 1646 apud Joannem Janssonium.

Wolumin składający się z dwóch cennych dzieł:

(A) Sławne w historii astronomii arcydzieło „Harmonia Macrocosmica” opracowane przez holenderskiego matematyka i astronoma Andreasa Cellariusa (ok. 1596-1669) i wydane w oficynie Johannesa Janssoniusa. Atlas zawiera kilkadziesiąt czarno-białych map sklepienia niebieskiego przedstawiających trzy systemy budowy wszechświata : Ptolemeusza, Kopernika i Tycho Brahe. Na końcu znalazły się klasyczne mapy gwiazd oraz system chrześcijański wg. Juliusza Schillera. Plansze zdobi bogata ikonografia : portrety astronomów, instrumenty astronomiczne, postaci mitologiczne i biblijne, putta.

(B) „Novus Atlas” Johannesa Janssoniusa, wczesne wydanie amsterdamskie z 1646 roku, które w komplecie liczyło cztery tomy. Występowanie dat na mapach w przedziale 1648-1659 świadczy jednak o późniejszym złożeniu tego tomu i wykorzystaniu starszej wersji frontispisu. Tekst w języku niemieckim może świadczyć o przeznaczeniu powyższego tomu na rynek państw posługujących się tym językiem. Mapy są bogato dekorowane. Tytuły, skale i legendy najczęściej w ozdobnych kartuszach. Atlas zawiera cenne dla nas polonika m.in. mapy Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ukrainy, Wielkopolski, Pomorza Zachodniego i księstw śląskich.

Oba atlasy pochodzą z dawnego zasobu Biblioteki Raczyńskich (XIX w.).

4. Variae tabulae geographicae in quibus loca in orbe bello flagrantia conspiciuntur ut in Flandria…, Hagae [ok.1710] apud Petrum Husson

Obszerny, ręcznie kolorowany atlas świata. Wiele map związanych jest tematycznie z wojną o sukcesję hiszpańską prowadzoną w latach 1701-1714. Zawiera liczne, dekoracyjne plany miast, twierdz oraz bitew prowadzonych na początku XVIII wieku. Wśród poloników szczególnie cenna jest imponująca mapa Rzeczpospolitej Polskiej wydawcy amsterdamskiego Joachima Ottensa (1663-1719). Ciekawostką jest fakt, że ilustracyjny frontyspis przedstawiający szereg postaci mitologicznych pochodzi z innego atlasu wydanego przez Carela Allarda w Amsterdamie w 1696 roku i został wmontowany wtórnie. Atlas posiada ciekawe zapiski proweniencyjne pozwalające śledzić jego losy – jako pierwsi właściciele wpisali się w roku 1718 Jezuici z kościoła św. Barbary w Krakowie. Kolejne wpisy pochodzą od Michała Skotnickiego (z 1796 r.) oraz od Jana Feliksa Tarnowskiego (1777-1842), działacza politycznego, senatora Królestwa Polskiego a zarazem bibliofila. Jako ostatni podpisał się na karcie tytułowej w 1939 r. zamieszkały w Poznaniu generał Adam Kiciński. Atlas został zakupiony do zbiorów Biblioteki Raczyńskich w 1960 roku.

5. Nieuve en beknopte hand-atlas…, Amsterdam [ok. 1769] Isaak Tirion

Atlas świata wydany w języku flamandzkim przez oficynę amsterdamskiego nakładcy i księgarza Isaaka Tiriona. Po raz pierwszy wydany był ok. 1740 r., wówczas zawierał 34 mapy. Kolejne wydania były systematycznie powiększane, egzemplarz ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich wydany ok. 1769 roku liczy już 112 map. Wszystkie mapy zostały wykonane przez wiodących kartografów XVIII-wiecznych i ręcznie pokolorowane. Większość map była wzorowana na mapach słynnego francuskiego kartografa Guillaume Delisle (1675-1726). Wśród poloników wyróżnia się mapa Polski „Nieuwe kaart vant’ Koninkryk Poolen” z 1733 roku. Atlas został zakupiony do zbiorów Biblioteki Raczyńskich w 1959 r.