Biblioteka Raczyńskich dla osób z niepełnosprawnościami
W jaki sposób czytają osoby niewidome? Czym są czytaki i gdzie można je wypożyczyć? Co jeśli stan zdrowia nie pozwala dotrzeć do Biblioteki? Wbrew stereotypom niepełnosprawność nie jest równoznaczna z wykluczeniem z życia kulturalnego. Parafrazując słowa piosenki: „czytać każdy może”, a Biblioteka Raczyńskich chce to umożliwić.
Książka do słuchania i dotykania
W Wypożyczalni w gmachu głównym przy pl. Wolności znajduje się stanowisko obsługi czytelników niewidomych i słabowidzących. W zeszłym roku – a był to przecież czas pandemii – skorzystano z niego prawie 750 razy. Jak czytają niewidomi?
– Słuchem i dotykiem – odpowiada Małgorzata Śmigielska, która od 25 lat pracuje z czytelnikami z deficytem wzroku.
Jednym z bardziej pomocnych urządzeń, które umożliwia czytanie osobom niewidomym i niedowidzącym jest czytak. Czytak to przenośny, prosty w obsłudze odtwarzacz mp3, który umożliwia odsłuchiwanie książek cyfrowych zapisanych w formatach: Daisy, Czytak i MP3. W Bibliotece Raczyńskich jest 5 takich urządzeń, które można wypożyczyć do domu. Osoby niewidome i niedowidzące mogą skorzystać także z usługi kopiowania książek cyfrowych do swoich własnych nośników pamięci (karty SDHC, CF, SD, pendrive, CD, DVD), z zasobów Stowarzyszenia Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „LARIX” im. Henryka Ruszczyca, Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego (dawniej Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych), Fundacji „KLUCZ” oraz Fundacji Edukacji Nowoczesnej. W sumie jest to prawie 8000 cyfrowych książek. Z oferty dla osób z deficytem wzroku mogą skorzystać również seniorzy po 75 r. życia, którzy mają trudności z czytaniem drukowanych książek.
Czytelnikom znających alfabet Braille’a Biblioteka Raczyńskich udostępnia około 500 woluminów książek brajlowskich.
– To wielkie tomiska! Dla porównania książka z czarnym drukiem, która mieści się w trzech tomach w wydaniu brajlowskim potrzebuje aż dwudziestu dwóch woluminów – opowiada Małgorzata Śmigielska.
Czytelnicy, którzy widzą, ale mają problemy ze wzrokiem mogą wypożyczyć książki z dużą czcionką. Dla wszystkich dostępna jest także spora kolekcja audiobooków oraz filmy z audiodeskrypcją. Książki z dużą czcionką, audiobooki i filmy są dostępne nie tylko w Wypożyczalni, ale także w wielu filiach na terenie miasta. Warto zapytać o nie bibliotekarzy.
Technologia w służbie ludziom
Materiały przygotowane specjalnie z myślą o osobach, które mają problemy ze wzrokiem to tylko wyimek wszystkich istniejących wydawnictw i druków. Recepty, druki urzędowe, umowy, rachunki, listy, ulotki, czy czasopisma w większości przypadków są drukowane jedynie z myślą o widzących. Jak osoba, która nie widzi może je przeczytać? Z pomocą przychodzą urządzenia dostępne w Wypożyczalni i czytelniach gmachu głównego.
Prosty w obsłudze powiększalnik umożliwia nie tylko wielokrotne powiększenie tekstu, ale także zmianę kontrastu i kolorystyki liter oraz tła. Równie przydatny może okazać się Auto-lektor. Urządzenie to potrafi przeczytać na głos (za pomocą syntezatora mowy) praktycznie każdy tekst drukowany. Dzięki Auto-lektorowi osoby niewidome mogą czytać te same książki i czasopisma, co osoby widzące. Dużą zaletą urządzenia jest również…dyskrecja. Zamiast proszenia krewnych lub nieznajomych o pomoc w odczytaniu prywatnej korespondencji czy dokumentów, co może być niekomfortowe – proponujemy wizytę w Bibliotece Raczyńskich. Auto-lektor wyposażony jest w słuchawki, dzięki czemu odczytana treść trafia tylko do osoby zainteresowanej.
Czytelnicy znający alfabet Braille’a mogą skorzystać z komputera z oprogramowaniem udźwiękowionym wyposażonym w linijkę brajlowską, dotykowy wyświetlacz graficzny oraz drukarkę brajlowską.
– Wyświetlacz graficzny potrafi zamienić prosty obraz w formę dotykową. Kiedy czytelnik najedzie myszką na ikonkę na pulpicie, jej kształt zostanie przeniesiony na ekran za pomocą wypukłych punktów. Na drukarce brajlowskiej można drukować teksty zapisane w zwykłym edytorze tekstu. Program zamienia go na punkty czarnodrukowe, a drukarka wyciska w papierze – tłumaczy Małgorzata Śmigielska. W Czytelni Multimedialnej znajduje się także komputer przystosowany do potrzeb osób słabowidzących. Jest on wyposażony w klawiaturę z dużymi kontrastowymi przyciskami, oraz program ZoomText, który daje możliwość 36-krotnego powiększenia widoku.
Kurier, listonosz, czy… bibliotekarz?
Książka z dostawą do domu? Czemu nie! Akcja Czytanie bez barier umożliwia korzystanie z księgozbioru Biblioteki Raczyńskich czytelnikom, którzy ze względu na stan zdrowia nie są w stanie dotrzeć do biblioteki. Warto zaznaczyć, że z usługi mogą skorzystać nie tylko osoby z niepełnosprawnością i przewlekle chore, ale także ich opiekunowie. Jak to działa? Wystarczy zadzwonić do Biura Poznań pod numer tel.: 61-646-33-44, od poniedziałku do piątku w godzinach 7:30-20:00. Biuro przyporządkuje zgłoszenie czytelnika wg adresu jego zamieszkania do konkretnej, najbliższej wskazanemu adresowi placówki Biblioteki. W programie uczestniczą 4 filie rejonowe Biblioteki Raczyńskich: Filia 2, os. Oświecenia 59, Filia 12/46, ul. Arciszewskiego 27, Filia 14, os. Bolesława Chrobrego 120 oraz Filia Wildecka, ul. Hetmańskiej 91. To właśnie z nich wypożycza się książki, filmy oraz audiobooki. Dostawa materiałów odbywa się raz w tygodniu. Pracownicy wyposażeni są w specjalne identyfikatory ze zdjęciem i numerem telefonu, co utrudnia oszustom podszywanie się pod bibliotekarzy. Z usługi mogą skorzystać zarówno osoby, które już mają kartę biblioteczną, jak te, które nie są jeszcze czytelnikami Biblioteki Raczyńskich.
Przyjazna architektura
Mały próg może stanowić wielką przeszkodę, dlatego Biblioteka Raczyńskich stara się sukcesywnie dostosowywać przestrzeń do potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W tym momencie całkowicie lub częściowo dostępne są budynki 20 placówek Biblioteki Raczyńskich. Wśród nich są m.in.: gmach główny, Filia Naramowicka, Filia Wildecka w galerii Green Point, Filia 42 i 49 na os. Pod Lipami, Filia 4 przy Lodowej, Filia 2 na os. Oświecenia i Filia 20 przy Słowackiego, a także Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza. Jakie udogodnienia czekają na czytelników? W gmachu głównym jest to wejście otwierane półautomatycznie za pomocą przycisku, winda, dzięki któremu można dotknąć przestrzeni Biblioteki, winda, toalety przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz pętla indukcyjna. W filiach natomiast są to m.in. wejścia bezprogowe, podjazdy dla wózków, windy oraz drzwi umożliwiające wezwanie pracownika, który pomoże w ich pokonaniu. Osoba mająca problemy z poruszaniem się, która planuje odwiedzić Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza, Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego oraz Muzeum-Pracownię Józefa Ignacego Kraszewskiego może poprosić o asystę pracownika biblioteki. Pełny opis udogodnień i barier architektonicznych wszystkich placówek biblioteki jest zawarty w Deklaracji dostępności, którą można znaleźć na stronie internetowej biblioteki.
– Niepełnosprawność wcale nie musi oznaczać rezygnacji z przyjemności czytania – zauważa Małgorzata Śmigielska. – Na przykład rozwój technologii pozwala osobom z niepełnosprawnością wzrokową na robienie rzeczy, które jeszcze kilkanaście lat temu, były niemożliwe. W przełamywaniu barier najważniejsza jest jednak nasza otwartość na drugiego człowieka. Życzliwość, szacunek i nie uleganie stereotypom. Trzeba widzieć w osobie z niepełnosprawnością człowieka: czytelnika, wielbiciela kryminałów czy jazzu, a nie dostrzegać tylko jego niepełnosprawność.
